Dostosowanie obiektów budowlanych do wymagań osób niepełnosprawnych.

Zasadniczym elementem wyrównania szans osób niepełnosprawnych, które stanowią spory odsetek społeczeństwa, jest zapewnienie maksymalnej dostępności przestrzeni publicznych (np. siedzib urzędów, przychodni lekarskich, dworców, parków, miejsc rekreacji i wypoczynku, obiektów szkolnictwa) oraz miejsc powszechnego użytku (m.in. budynków mieszkalnych, sklepów).Poprzez dostępność przestrzeni i wszelakich obiektów, o których była mowa powyżej, należy rozumieć możliwość samodzielnego korzystania z nich przez osoby niepełnosprawne poruszające się na  wózkach inwalidzkich, korzystające z chodzików czy przez osoby niewidome. Niestety brak całościowej koncepcji udostępniania przestrzeni publicznej dla osób niepełnosprawnych za pośrednictwem zharmonizowanych i jednolitych standardów, a także nowoczesnych rozwiązań to obecnie główny problem szerokiego wdrażania programu aktywizacji osób niepełnosprawnych.

W ramach prospołecznych działań polskich władz Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju sporządziło Program Dostępność Plus zwany dalej Programem. Ten rządowy program został wprowadzony uchwałą Rady Ministrów nr 102/2018 z dnia 17 lipca 2018 r., a w styczniu 2019 r. Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju na stronie internetowej https://budowlaneabc.gov.pl opublikowało aktualizację przedmiotowego dokumentu. Zadaniem programu jest zainicjowanie działań prowadzących do zniesienia barier oraz aktywizacji osób niepełnosprawnych. Pozwoli to tej grupie obywateli korzystać z wszelkich dóbr społecznych dostępnych do tej pory wyłącznie dla pełnosprawnej części społeczeństwa. Wpisuje się to w ogólnie pojętą politykę wyrównywania szans i jest jednym z zasadniczych jej elementów.

Czy uda się wdrożyć skuteczne rozwiązania i zrealizować założenia Programu – okaże się w przyszłości. Jednak niezależnie od powyższego, ważne że zainicjowano działania zmierzające do całościowej regulacji kwestii szeroko pojętej dostępności dla osób o szczególnych potrzebach (w tym osób niepełnosprawnych). Tylko w ten sposób można starać się tej dużej grupie osób zapewnić równoprawny udział w życiu społeczeństwa.

Poniżej zostały przedstawione podstawowe zasady, którymi – zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz wytycznymi Programu Dostępność Plus – powinni kierować się projektanci oraz osoby odpowiedzialne za obiekty budowlane i ich otoczenie, mając na uwadze dobro osób niepełnosprawnych.

Budownictwo, a wymagania w zakresie osób niepełnosprawnych.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1202 z późn. zm.): „Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając (...) niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich”.

W wielu przypadkach poprzez stwierdzenie „niezbędne warunki do korzystania z obiektu” rozumie się spełnienie tych warunków jedynie w ograniczonym do minimum wymaganym zakresie. W przypadku budynków objętych ochroną konserwatorską określenie zakresu ww. minimalnych warunków zależy dodatkowo od decyzji właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Co do zasady wszystkie nowopowstałe czy przebudowywane lub rozbudowywane budynki użyteczności publicznej (czyli m.in. szkoły, biura, banki, domy handlowe) oraz budynki mieszkalne wielorodzinne muszą być dostępne dla osób niepełnosprawnych. Oznacza to, że projekt budowlany, na podstawie którego będą wykonywane roboty budowlane powinien zawierać odpowiednie rozwiązania w tym zakresie. Zgodnie z art. 34 ust. 3 pkt 2 ustawy Prawo budowlane projekt architektoniczno-budowlany stanowiący podstawę do przeprowadzenia inwestycji powinien określać:

• funkcję obiektu budowlanego;
• formę obiektu budowlanego;
• konstrukcję obiektu budowlanego,
• charakterystykę energetyczną i ekologiczną obiektu budowlanego;
• proponowane niezbędne rozwiązania techniczne oraz materiałowe;
• opis dostępności dla osób niepełnosprawnych.

Szczegóły dotyczące rozwiązań projektowych mających na celu dostosowanie budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1422 z późn. zm.), zwanym dalej warunkami technicznymi. Ponadto w zaktualizowanej wersji wytycznych do Programu Dostępność Plus pt. Standardy projektowania budynków dla osób z niepełnosprawnościami, zwanych dalej Standardami, opublikowano dodatkowe wskazania, którymi powinni kierować się projektanci. Zostały one rozszerzone o m.in. zalecenia w zakresie antypoślizgowości powierzchni czy wskazanie minimalnych i komfortowych wymiarów przestrzeni manewrowej dotyczącej swobodnego wykonania obrotu wokół własnej osi wózków inwalidzkich różnego typu. Powyższa rządowa publikacja jest bardzo obszerna, a  wszystkie zawarte w niej wskazówki nie będą miały zastosowania w każdej sytuacji projektowej. Ograniczenia jej stosowania będą wynikały z rodzaju inwestycji, jak również ze względu na ograniczenia finansowe inwestorów.

Dojścia do budynków

Z doświadczenia wynika, iż jednym z głównych czynników limitujących mobilność, a tym samym aktywność społeczną osób niepełnosprawnych, jest możliwość swobodnego i samodzielnego opuszczenia miejsca zamieszkania czy korzystania z obiektów użyteczności publicznej.

Warunek dostępności dla niepełnosprawnych wyrażony został w treści § 16 ust. 1 warunków technicznych, zgodnie z którym do wejść do budynku mieszkalnego wielorodzinnego, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej powinny być doprowadzone utwardzone dojścia o szerokości minimalnej 150 cm, przy czym, co najmniej jedno dojście powinno zapewniać osobom niepełnosprawnym dostęp do całego budynku lub tych jego części, z których osoby te mogą korzystać.

                W Standardach dodatkowo zaleca się m.in. zasygnalizowanie wejścia do budynku pasem ostrzegawczym (kostka z odpowiednimi wypustkami, np. „ścięte kopułki” lub „ścięte stożki”) oraz stosowanie nawierzchni antypoślizgowych.

Parkingi

Obecnie bardzo często samochód jest jedynym środkiem lokomocji pozwalającym osobie niepełnosprawne...